Dzieje najstarszych siedzib Zakonu Kanoników Regularnych od Pokuty w diecezji wileńskiej

ze wstępu

Podejmuję temat, który w pewnej mierze stanowi podsumowanie moich badań i publikacji z ostatnich dwóch dekad, ale do których asumpt dał artykuł wydany 39 lat temu. Dalsze badania nad fundacjami w diecezji Wileńskiej dla wspomnianego w tytule zakonu( zwanego w Polsce markami, zaś na na Litwie białymi augustianami) umożliwiły mi dłuższe kwerendy archiwalnego prowadzone w Wilnie w latach 2004-2006, 2011 i 2012. Do opracowania ich plonów zachęcił mnie fakt, że Maria Starnawska w swojej książce o zakonach krzyżowych zdecydowała się pominąć obszar diecezji wileńskiej. Z kolei ksiądz Andrzej Bruździński w monograficznych opracowaniach dziejów tego zakonów w Polsce klasztorom i parafią inkorporowany diecezji Wileńskiej poświęcił stosunkowo niewiele uwagi a zakres jego Wileńskiej kwerendy archiwalnej, uwidoczniony w przypisach i zestawie źródeł, jest zdecydowanie skromniejszy od zachowanych zasobów. Ze strony litewskiej kwestią działalności marków podjął ostatnio Darius Baronas, ale ale jedynie tle analizy życia i kultu Michała Giedroycia, dokonując w istocie streszczenia poglądów polskiej literatury przedmiotu, słusznie zresztą uwypuklające potrzebę wyczerpującej kwerendy, tj. zgromadzenia materiału źródłowego do historii wszystkich konwentów na Litwie.

Niniejszą pracę poświęcam najstarszej placówce marków w na Litwie (od 1390 r.), klasztorowi w Bystrzycy, a po jego kasacie (1526) tamtejszej parafii w uposażeniu i pod jurysdykcją z sufraganni wileńskiej. W celu klarowności wywodów zagadnienie to ukazuje w trzech rozdziałach. Pierwszy pokazuje marków na Litwie średniowiecznej, drugi omawia kryzys w zakonie na tym terenie: kasetę prepozytury w Bystrzycy (1526) i przejściową utratę Miedników (1528 - ok. 1550) , trzeci - losy parafii bystrzyckiej po kasacie. Dalsza część książki dotyczy losów drugiej placówki tego zakonu na Litwie, parafii w Miednikach, która w 1391 roku została ustanowiona jako dependencja inkorporowana do prepozytury bystrzyckiej. Aż do kasaty klasztoru bystrzyckiego losy plebani miednickiej były z nim ściśle splecione.