KRAKOWSKA FILOZOFIA PRZYRODY W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM Tom III Smoluchowski Natanson inni

Specyficzna atmosfera Krakowa sprawia, że filozofowie, teologowie, matematycy, fizycy, biologowie i przedstawiciele innych nauk od wieków często współpracują ze sobą w tym mieście. Książka ta stanowi odpowiedź na pytanie o źródła tego raczej nieczęstego w innych ośrodkach naukowych zjawiska, a odpowiedź na nie podjęli uczestnicy seminarium Katedry Filozofii Przyrody Wydziału Filozoficznego PAT, korzystając z bogactw często nieodkrytych jeszcze skarbców krakowskich archiwów. Tom trzeci koncentruje się – poza wymienionymi w tytule – wokół poglądów takich filozofów, jak Czesław Białobrzeski, Stanisław Zaremba, Henryk Mehlberg, Benedykt Bornstein, Franciszek Zeidler, Bogumił Jasinowski i Zygmunt Spira.

Krzysztof Starzec
Marian Smoluchowski — teoria nauki a działalność naukowa
1. Wstęp
2. Podstawowe zagadnienia teorii nauki Smoluchowskiego
3. Struktura pracy naukowej Smoluchowskiego
4. Podsumowanie

Krzysztof Starzec
Dwie interpretacje myśli Mariana Smoluchowskiego
1. Wstęp
2. Smoluchowski jako artysta nauki
3. Smoluchowski jako „nieświadomy" materialista
4. Smoluchowski jako romantyk

Krzysztof Starzec Filozoficzne
poglądy Einsteina i Smoluchowskiego — próba porównania
1. Wprowadzenie
2. Filozofia a nauki przyrodnicze
3. Podstawowe założenia ontologiczne
4. Zasada przyczynowości
5. Jak rozwija się nauka — czyli indukcja albo dedukcja
6. Problem potwierdzenia i wyboru konkurencyjnych teorii
7. Uwagi na zakończenie

Paweł Polak
Koncepcja przypadku w pismach Mariana Smoluchowskiego
1. Wstęp
2. Tło historyczne
3. Cele pracy Smoluchowskiego
4. Odrzucone koncepcje
5. Przypadek unormowany
6. Cechy przypadku unormowanego
7. Rola rachunku prawdopodobieństwa w fizyce według Smoluchowskiego
8. Podsumowanie

Krzysztof Czapla
Władysław Natanson — fizyk i filozof
1. Uwagi biograficzne
2. Natanson jako fizyk
3. Natanson jako filozof nauki
4. Uwagi końcowe

Krzysztof Czapla Fizyka — pewność
czy prawdopodobieństwo? Poglądy metanaukowe Władysława Natansona
1. Pozytywizm Władysława Natansona
2. Dwa pozytywizmy
3. Poznanie świata — źródła pesymizmu epistemologicznego
4. Elementy epistemologii — świat jako źródło doświadczenia
5. Prawidłowość cechą Natury oraz rodzaje zjawisk
6. Wartość poznawcza nauki
7. Nowa perspektywa

Krzysztof Czapla Koncepcja eteru
w kontekście wzajemnych relacji nauki i filozofii
1. Elektromagnetyzm
2. Istnienie eteru — wzajemne uwarunkowanie faktu i myśli
3. Istnienie eteru — konfrontacja wniosków z doświadczeniem
4. Wnioski — wzajemne uwarunkowanie nauki i filozofii

Janusz Mączka
Filozofia przyrody Władysława Natansona
1. Wstęp
2. Nauka a filozofia
2.1. Określenie przestrzeni badawczej
2.2. Elementy obrazu świata
3. Krytycyzm poznawczy
4. Koncepcja naukowego myślenia
5. Natura zjawiska
6. Podsumowanie

Ewa Bryła
Rozwój fizyki według Czesława Białobrzeskiego
1. Od zjawisk ku noumenom
2. Rozwój pojęć
3. Rozwój ontologii
4. Rozwój ku biologii
5. Czy fizyka stopniowo dociera do istoty rzeczy?
6. Bibliografia

Aleksandra Schoen-Żmijowa
Czesława Białobrzeskiego „Nauka ścisła o przyrodzie
na tle ogólnych wartości kultury"

Robert Piechowicz Filozofia matematyki i fizyki Stanisława Zaremby
1. Wstęp
2. Dedukcyjność
3. Fizyka a matematyka
4. Matematyka a fizyka
5. Wnioski

Tadeusz Pabjan
Zagadnienie strzałki czasu w filozofii Henryka Mehlberga
1. Strzałka czasu w ujęciu naukowym i przednaukowym
2. Strzałka czasu w głównych teoriach fizycznych
2.1. Mechanika klasyczna
2.2. Elektromagnetyzm
2.3. Termodynamika
2.4. Teoria względności
2.5. Fizyka kwantowa
3. Lokalna, kosmologiczna i nieentropijna (probabilistyczna) anizotropia czasu
4. Filozoficzne implikacje temporalnej izotropii

s. Teresa Obolevitch Benedykta Bornsteina
interpretacja platońskiej filozofii matematyki
1. Dlaczego Platon?
2. Dlaczego Bornstein?
3. Platon a arytmetyka jakościowa
4. Geometria kategorialna
5. Aktualność Platona w ujęciu Bornsteina
6. (Nie)aktualność Bornsteina

Łukasz Skrobot Epistemologiczne konsekwencje teorii kwantów
we współczesnej fizyce według Franciszka Zeidlera
1. Teoria poznania jako nauka o nauce oraz jej stosunek
do nauk szczegółowych
2. Poznanie rzeczywistości w teoriach fizycznych
3. Przyczynowość i statystyka

s. Teresa Obolevitch
Relacja filozofia-teologia i filozofia-nauka
w ujęciu Bogumiła Jasinowskiego
1. Droga twórcza B. Jasinowskiego
2. Dzieje stosunków między rozumem a wiarą
2.1. Konflikt rozumu i wiary w myśli zachodniej
2.2. Kulturowo-psychologiczne uwarunkowania filozoficznego
i teologicznego poznania
3. B. Jasinowskiego dialektyka nauki
3.1. Tendencje rozwojowe dyscyplin naukowych
4. Integracja nauki i filozofii
4.1. Rola filozofii w nauce
5. Uwagi o metodologii Jasinowskiego

Paweł Polak
Zygmunta Spiry uwagi o metodologii K.R. Poppera
1. Wstęp
2. Recepcja myśli Poppera w dwudziestoleciu międzywojennym w Polsce
3. Zygmunt Spira
4. Zygmunt Spira o pomysłach Poppera
4.1. Projekt „zempiryzowania" koncepcji Poppera
4.2. Porównanie koncepcji Poincarego i Poppera
4.3. Zainteresowania metafizyczne
4.4. Problem uniwersaliów i konwencjonalizm zdań bazowych
5. Próba oceny i uwagi historyczne
6. Podziękowania

Zakończenie

Skorowidz